EPİTEL DOKUYA GİRİŞ

EPİTEL DOKU

Epitel dokunun hücre içeriği fazla, ara madde miktarı azdır.

Epitel dokuda damar bulunmaz. Alttaki bağ dokudan difüzyonla beslenir.

Hücreler, bağlantı kompleksleri ile birbirlerine ve alttaki bazal membrana bağlıdır.

Hücreler, dokuya özel kutuplaşma gösterir:

ÖRTÜ EPİTELİ

Vücudun dış yüzeyini ve herhangi bir boşluğa komşu iç yüzeyini örten epitel çeşididir.

Örtü epiteli isimlendirilirken üç kriter göz önünde bulundurulur:

Tabaka Sayısı: Bazal laminadan epitelin apikaline doğru, kaç sıra hücre olduğunu ifade eder. İsimlendirmede mutlaka belirtilir. İki tipi vardır:
- Tek Katlı: Tek hücre tabakası kalınlığındadır.
- Çok Katlı: Birden fazla hücre tabakası kalınlığındadır.
En-Boy Oranı: Apikaldeki (üst/dış taraf) hücrelerin iki boyutunun karşılaştırılmasıdır. İsimlendirmede mutlaka belirtilir. Üç tipi vardır.
- Yassı: Apikaldeki hücrelerin eni boyundan fazladır. Nükleus da üstten basık, yani yassı formdadır.
- Kübik: Apikaldeki hücrelerin eni boyuna eşittir. Nükleus, dairesel formdadır.
- Silindirik: Apikaldeki hücrelerin boyu eninden fazladır. Nükleus, hücre şekline uyumlu olarak yanlardan basıktır.
Apikal Oluşum: Apikaldeki hücrelerin lümene yakın, üst/dış taraflarındaki keratin, silyum, stereosilyum, mikrovillus vb. oluşumları tanımlar. Her örtü epitelinin apikalinde bulunmadığı için, bu seçenek isimlendirmede opsiyoneldir.

Örtü epitelinin genel isimlendirme profiline uymayan iki tip epitel vardır:

Yalancı Çok Katlı Silli Silindirik Epitel: Elektron mikroskobunda epiteli oluşturan tüm hücrelerin bazal laminaya temas ettiği gözlenmesine rağmen; epiteli oluşturan hücrelerin nükleusları farklı seviyelerde olduğu için, çok katlı epitel gibi gözükmektedir. Bu yüzden, tek katlı olmasına rağmen yalancı çok katlı terimi kullanılmıştır.
Değişici Epitel: Mesane ve idrar yollarında bulunur. Epitel, mesane boşken çok katlı kübik epitel gibi gözükürken, mesane doldukça lümene bakan şemsiye hücrelerinin yassılaşmasıyla çok katlı yassı epitel formuna dönüşür. Mesane içeriği boşaldığında epitel ilk görünümüne geri döner. Epitelin görünümü, fizyolojik koşullara bağlı olarak değiştiği için değişici epitel olarak isimlendirilmiştir.

Bezler, ürünlerini boşalttıkları yere göre iki gruba ayrılır:

Ekzokrin Bezler: Ürettikleri salgıları, kanallar aracılığıyla, bir vücut boşluğuna boşaltan bezlerdir. Örn., tükürük bezleri.
Endokrin Bezler: Ürettikleri salgıları, kanal sistemi olmadan, doğrudan kan dolaşımına veren bezlerdir. Örn., hipofiz bezi.

Ekzokrin bezlerin salgıları ürettiği salgının tipine bağlı olarak ikiye ayrılır:

Seröz Salgı: Sulu yapıdadır. Yapısal olarak proteince zengindir.
Müköz Salgı (Müsinojen): Visköz ve yapışkandır. Yapısal oalrak glikoproteince zengindir.

Bezlerin salgı üreten en küçük birimlerine asinus adı verilir. Asinuslar ürettikleri salgının tipine göre sınıflandırılır:

Seröz Asinus: Asinus dairesel şekilldir. Nükleusları da merkezi yerleşimli ve dairesel şekillidir.
Müköz Asinus: Asinus, oval şekillidir. Nükleusları bazale yakın yerleşimli ve yassı formdadır.
Serömüköz (Karma) Asinus: Hem seröz hem müköz içerikli salgı üreten hücreler içerir. Seröz hücreler, fiksasyondan dolayı, asinusun periferinde yarım ay (Giannuzzi yarımayı) şeklinde gözlenir.

Major tükürük bezleri, ürettikleri salgıları kanallar aracılığıyla, ağız boşluğuna ileten ekzokrin bezlerdir. Üç majör tükürük bezi vardır:

Parotis Bezi: Sadece seröz tip asinuslar içerir.
Submandibular Bez: Hem seröz hem müköz salgı üretir. Ancak, seröz asinus sayısı, müköz asinus sayısından daha fazladır.
Sublingual Bez: Hem seröz hem müköz salgı üretir. Ancak, müköz asinus sayısı, seröz asinus sayısından daha fazladır.

Major tükürük bezlerinin boşaltım kanalları iki tiptir:

İntralobüler Kanallar: Lobülün içerisinde yerleşen ve etrafı tamamen asinuslarla çevrili kanallardır. İki alt tipi vardır:
- İnterkalar(t) Kanallar: Asinustan çıkan ilk kanallardır. Epiteli yassı-kübik şekillidir. Enine kesiti, ortalama bir asinusun boyutundan daha küçüktür.
- Çizgili Kanallar: İnterkalar kanalların birleşmesiyle oluşur. Epiteli kübik-silindiriktir. Kanalı oluşturan hücrelerin bazalinde çizgilenmeler gözlenir.
İnterlobüler Kanallar: Lobüllerin arasına yerleşen kanallardır. Tükürük bezini lobüllere ayıran septumların (trabeküllerin) içinde gözlenirler. Bu yüzden, kanalın etrafında bağ dokusu veya bağ dokusu ile ilişkili yapılar (kan damarı vb.) bulunur.